Hoewel heel wat vrouwen er niet bij stil staan, is je menstruatiecyclus een belangrijke graadmeter voor je gezondheid. Ik sta er vaak nog van versteld hoe weinig vrouwen weten over hun cyclus, de hormonen die je lichaam in de verschillende fasen van die cyclus aanmaakt en wat die hormonen precies doen voor je gezondheid.
Zo is bijvoorbeeld maandelijks ovuleren een teken van goeie gezondheid en in het bijzonder een teken dat er genoeg voedsel voorhanden is en dat je lichaam niet gebukt gaat onder stress. Terwijl we quasi gedurende onze hele cyclus in meer of mindere mate oestrogeen aanmaken, maakt je lichaam na je eisprong (en alleen dan) het erg belangrijke hormoon progesteron aan. Het is een beschermend en metabolisme boostend hormoon dat een belangrijk tegenwicht uitoefent tegen oestrogeen. Terwijl oestrogeen de baarmoederwand dikker maakt, maakt progesteron ze dunner. Een overwicht aan oestrogeen ten opzichte van progesteron kan op die manier bijvoorbeeld bijdragen tot zwaar menstrueel bloedverlies. Daarnaast werkt oestrogeen stimulerend terwijl progesteron kalmerend werkt en waar oestrogeen de celdeling in de borsten verhoogt, remt progesteron ze.
Beide hormonen zijn nodig om gezond te zijn en het is belangrijk dat je tijdens je vruchtbare jaren maandelijks ovuleert en je eisprong niet verhindert door extreme diëten, extreem sporten of hormonale anticonceptie. Volgens de Canadese gynaecologe Jerilyn Prior is een normale cyclus met de juiste verhouding aan vrouwelijke hormonen ook essentieel om gezondheidsklachten op latere leeftijd te voorkomen.
Zo heeft elke maandelijkse oestrogeenproductie positieve effecten op de gezondheid van je botten, je hersenen en je cardiovasculair stelsel. Het houdt bovendien je cellen gevoelig voor insuline (lees: geen problemen met te hoge of lage bloedsuiker) en zorgt ervoor dat je je spiermassa makkelijk kan onderhouden.
Elke maandelijkse dosis progesteron helpt dan weer je immuunsysteem sterk te houden, je schildklier (en dus je metabolisme) draaiende te houden, ontstekingen te verminderen en je borsten gezond te houden.
Op korte termijn maken de hormonen die je tijdens een gezonde cyclus aanmaakt je sterker. Op lange termijn zorgen ze ervoor dat je een soort van metabolische reserve opbouwt die je fit en gezond doorheen je menopauzale jaren loodst.
Hoe weet je of je ovuleert?
Je weet dat je ovuleert (en dus een normale cyclus hebt) wanneer je basale lichaamstemperatuur (je temperatuur bij het wakker worden ‘s ochtends) met een halve graad gestegen is ten opzichte van je normale basale lichaamstemperatuur. Bij een gezonde cyclus blijft je temperatuur dan hoog tot op de dag van je menstruatie, die dan ongeveer 14 dagen later komt. Een voorbeeld: is je basale lichaamstemperatuur voor je eisprong 36,5°C, dan zal die temperatuur stijgen tot ongeveer 37°C na je eisprong: een goeie indicatie dat er een eisprong heeft plaatsgevonden en dat de progesteronaanmaak is gestart.
Heb je daarentegen maar een zeer kleine temperatuurstijging en is de periode na deze kleine temperatuurstijging korter dan 11 dagen, dan maak je waarschijnlijk te weinig progesteron aan. Heb je helemaal geen temperatuurstijging, dan heb je wellicht een anovulatoire cyclus – een cyclus zonder eisprong dus – en maak je helemaal geen progesteron aan.
Hormonale anticonceptie (uitgezonderd de Mirena spiraal) verhinderen je eisprong. Dat is uiteraard ook het doel van die anticonceptie want zo zorgt ze ervoor dat je niet zwanger raakt. Het lastige is echter dat je op die manier ook je lichaamseigen hormonen uitschakelt en ze vervangt door medicijnen. Zo loop je de positieve gezondheidseffecten van je hormonen (vooral van progesteron) mis en kan je lastige nevenwerkingen hebben.
